Ουσιαστικά γ κλίσης, Ημιφωνόληκτα , θεωρία- ασκήσεις

Ουσιαστικά  γ κλίσης- Ημιφωνόληκτα

Φωνηεντόληκτα στο:

https://filologosab.blogspot.com/2018/10/blog-post.html

Τα αφωνόληκτα στο:

https://filologosab.blogspot.com/2018/10/blog-post_31.html

 Τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά κατά το χαρακτήρα είναι:

α) ενρινόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα ν)

β) υγρόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα λ, ρ)

γ) σιγμόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα σ).

Ενρινόληκτα (χαρακτ. ν)

 Μονόθεμα -Καταληκτικά

	(θ. ἀκτιν-)		(θ. Τιταν-)		(θ. Ἑλλην-)	(θ. χειμων-)
	Ενικός αριθμός
ον.	ἡ	ἀκτὶς	ὁ	Τιτὰν	Ἕλλην	χειμὼν
γεν.	τῆς	ἀκτῖν-ος	τοῦ	Τιτᾶν-ος	Ἕλλην-ος	χειμῶν-ος
δοτ.	τῇ	ἀκτῖν-ι	τῷ	Τιτᾶν-ι	Ἕλλην-ι	χειμῶν-ι
αιτ.	τὴν	ἀκτῖν-α	τὸν	Τιτᾶν-α	Ἕλλην-α	χειμῶν-α
κλ.	(ὦ)	ἀκτὶς	(ὦ)	Τιτὰν	Ἕλλην	χειμὼν
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	αἱ	ἀκτῖν-ες	oἱ	Τιτᾶν-ες	Ἕλλην-ες	χειμῶν-ες
γεν.	τῶν	ἀκτίν-ων	τῶν	Τιτάν-ων	Ἑλλήν-ων	χειμών-ων
δοτ.	ταῖς	ἀκτῖ-σι(ν)	τοῖς	Τιτᾶ-σι(ν	Ἕλλη-σι(ν)	χειμῶ-σι(ν)
αιτ.	τὰς	ἀκτῖν-ας	τοὺς	Τιτᾶν-ας	Ἕλληνας	χειμῶν-ας
κλ.	(ὦ)	ἀκτῖν-ες	(ὦ)	Τιτᾶν-ες	Ἕλλην-ες	χειμῶν-ες

  

 Διπλόθεμα –Ακατάληκτα

 (θ. ποιμην-, ποιμεν-) (θ. ἡγεμων-, ἡγεμον-) (θ. γειτων-, γειτον-)

	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	ποιμὴν	ἡγεμὼν	γείτων
γεν.	τοῦ	ποιμέν-ος	ἡγεμόν-ος	γείτον-ος
δοτ.	τῷ	ποιμέν-ι	ἡγεμόν-ι	γείτον-ι
αιτ.	τὸν	ποιμέν-α	ἡγεμόν-α	γείτον-α
κλ.	(ὦ)	ποιμὴν	ἡγεμὼν	γεῖτον
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	oἱ	ποιμέν-ες	ἡγεμόν-ες	γείτον-ες
γεν.	τῶν	ποιμέν-ων	ἡγεμόν-ων	γειτόν-ων
δοτ.	τοῖς	ποιμέ-σι(ν)	ἡγεμό-σι(ν)	γείτο-σι(ν)
αιτ.	τοὺς	ποιμέν-ας	ἡγεμόν-ας	γείτον-ας
κλ.	(ὦ)	ποιμέν-ες	ἡγεμόν-ες	γείτον-ες

 Υγρόληκτα (χαρακτ. λ, ρ)

 Μονόθεμα -Ακατάληκτα

	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	κλητὴρ	ἰχὼρ	τὸ		νέκταρ
γεν.	τοῦ	κλητῆρ-ος	ἰχῶρ-ος	τοῦ		νέκταρ-ος
δοτ.	τῷ	κλητῆρ-ι	ἰχῶρ-ι	τῷ		νέκταρ-ι
αιτ.	τὸν	κλητῆρ-α	ἰχῶρ-α	τὸ		νέκταρ
κλ.	(ὦ)	κλητὴρ	ἰχὼρ	(ὦ)		νέκταρ
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	oἱ	κλητῆρ-ες	ἰχῶρ-ες
γεν.	τῶν	κλητήρ-ων	ἰχώρ-ων
δοτ.	τοῖς	κλητῆρ-σι(ν)	ἰχῶρ-σι(ν)
αιτ.	τοὺς	κλητῆρ-ας	ἰχῶρ-ας
κλ.	(ὦ)	κλητῆρ-ες	ἰχῶρ-ες

                                  

                                                            

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ	ἀθὴρ	ῥήτωρ	oἱ	ἀθέρ-ες	ῥήτορ-ες
γεν.	τοῦ	ἀθέρ-ος	ῥήτορ-ος	τῶν	ἀθέρ-ων	ῥητόρ-ων
δοτ.	τῷ	ἀθέρ-ι	ῥήτορ-ι	τοῖς	ἀθέρ-σι(ν)	ῥήτορ-σι(ν)
αιτ.	τὸν	ἀθέρ-α	ῥήτορ-α	τοὺς	ἀθέρ-ας	ῥήτορ-ας
κλ.	(ὦ)	ἀθὴρ	ῥῆτορ	(ὦ)	ἀθέρ-ες	ῥήτορ-ες

  

Παρατηρήσεις στα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ΄ κλίσης

1)      Τα φωνήεντα  ι  και  α  εμπρός από το χαρακτήρα ν  των ονομάτων σε –ις (γεν. -ινος) και -αν (γεν. -ανος) είναι μακρόχρονα: τῆς ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος· τοῦ Τιτᾶν-ος, τοῦ πελεκᾶν-ος.

2) Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ΄ κλίσης σχηματίζουν κανονικά την κλητ. του ενικού όμοια με την ονομαστική του ενικού: ἡ ἀκτὶς - ὦ ἀκτίς· ὁ Τιτὰν - ὦ Τιτάν· ὁ Ἕλλην - ὦ Ἕλλην· ὁ ἡγεμὼν - ὦ ἡγεμών· ὁ ποιμὴν - ὦ ποιμήν· ὁ ἰχὼρ - ὦ ἰχώρ.

Αλλά τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. -ονος) και -ωρ (γεν. -ορος) σχηματίζουν την κλητ. του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα: ὁ γείτων - ὦ γεῖτον· ὁ δαίμων - ὦ δαῖμον· ὁ Ἰάσων - ὦ Ἰᾶσον· ὁ ῥήτωρ - ὦ ῥῆτορ 

.

3) Ο χαρακτήρας  λ  και ρ  εμπρός από το σίγμα της κατάληξης παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν  εμπρός από αυτό αποβάλλεται (χωρίς αντέκταση του προηγούμενου τυχόν βραχύχρονου φωνήεντος): ὁ ἅλ-ς, τοῖς ἁλ-σί, (ὁ ῥήτωρ) τοῖς ῥήτορ-σι· αλλά:ἡ (ἀκτίν-ς) ἀκτίς, ταῖς (ἀκτῖν-σι) ἀκτῖσι· τοῖς (ἡγεμόν-σι) ἡγεμόσι) 

 Συγκοπτόμενα -Διπλόθεμα-Ακατάληκτα

 Από τα υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης τα διπλόθεμα ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ, ἡ γαστὴρ (= κοιλιά), ἡ Δημήτηρ και ὁ ἀνὴρ συγκόπτουν (δηλ. αποβάλλουν) σε ορισμένες πτώσεις το  ε  του αδύνατου θέματος και γι’ αυτό λέγονται συγκοπτόμενα .

            (θ. πατήρ-, πάτερ-)     (θ. ἀνηρ-, ἀνερ-) (θ. Δημητηρ-, Δημητερ-)

	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	πατὴρ	ἀνὴρ	ἡ		Δημήτηρ
γεν.	τοῦ	πατρ-ὸς	ἀνδρ-ὸς	τῆς		Δήμητρ-ος
δοτ.	τῷ	πατρ-ὶ	ἀνδρ-ὶ	τῇ		Δήμητρ-ι
αιτ.	τὸν	πατέρ-α	ἄνδρ-α	τὴν		Δήμητρ-α
κλ.	(ὦ)	πάτερ	ἄνερ	(ὦ)		Δήμητερ
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	oἱ	πατέρ-ες	ἄνδρ-ες
γεν.	τῶν	πατέρ-ων	ἀνδρ-ῶν
δοτ.	τοῖς	πατρ-ά-σι(ν)	ἀνδρ-ά-σι(ν)
αιτ.	τοὺς	πατέρ-ας	ἄνδρ-ας
κλ.	(ὦ)	πατέρ-ες	ἄνδρ-ες

Παρατηρήσεις

Από τα συγκοπτόμενα υγρόληκτα της γ΄ κλίσης:

1)              Τα ονόμ., ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ και ἡ γαστὴρ συγκόπτουν, δηλ, χάνουν, το  ε  του θέματος στη γεν. και δοτ, του ενικού και στη δοτ. του πληθυντικού· το όνομα ἡ Δημήτηρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού, και το όνομα ὁ ἀνὴρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού και του δυϊκού, στις οποίες εμπρός από το χαρακτήρα αναπτύσσεται το σύμφωνο δ  για να διευκολυνθεί η προφορά (θ. ἀνερ-, ἀνρ- ἀνδρ-)· 

2) τα ονόματα πατήρ, μήτηρ, θυγάτηρ και γαστὴρ στη γεν. και δοτ. του ενικού τονίζονται στη λήγουσα (πατρός, πατρὶ - μητρός, μητρὶ κτλ.)· το όνομα ἀνὴρτονίζεται στη λήγουσα στη γενική και δοτ. του ενικού και του δυϊκού και στη γεν. του πληθ. (ἀνδρός, ἀνδρὶ - ἀνδροῖν - ἀνδρῶν)· το όνομα Δημήτηρ τονίζεται στην προπαραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις του ενικού, εκτός από την ονομαστική.

 Τα συγκοπτόμενα ονόματα:

1) σχηματίζουν την κλητ. του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ’ αυτήν επάνω στην αρχική συλλαβή: ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ κτλ.· μόνο το όνομα γαστὴρ σχηματίζει την κλητ. του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστήρ·

2) στη δοτ. του πληθ. ανάμεσα από το συγκομμένο θέμα και την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν),ἀνδρ-ά-σι(v)·

Σιγμόληκτα (χαρακτήρας σ)

 Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος (γεν. -ους)

(θ. βελοσ- βελεσ- και ἐδαφοσ-, ἐδαφεσ-)

βέλος                ἔδαφος βέλους               ἐδάφους βέλει                   ἐδάφει βέλος                  ἔδαφος βέλος                   ἔδαφος

βέλη                ἐδάφη βελῶν             ἐδαφῶν βέλεσι(ν)        ἐδάφεσι(ν) βέλη               ἐδάφη βέλη               ἐδάφη

ΑΣΚΗΣΕΙΣ: 

1)  Να γραφούν οι ζητούμενες πτώσεις στα παρακάτω ουσιαστικά:

λιμήν: τόν

πνεύμων: τοῖς

γνώμων: ὦ

φρήν: τάς

παιάν: ταῖς

χειμών: τοῖς

σειρήν: τῆς

κηδεμών: τόν

ἡγεμών: τοῖς

 ἐλαιών: ὦ

2)    Να γραφούν η γενική, η δοτική και η κλητική ενικού, καθώς και η γενική και δοτική  πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών:

 ὁ μεγιστάν, ὁ πυρήν, ὁ ὀρνιθών, ἡ χελιδών, ὁ κίων

 ( για όλα τα ουσιαστικά γ κλίσης)

3)     Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στις πτώσεις που ζητούνται

·   ἡ μήτηρ (κλητ. εν. / δοτ. πληθ.) :

·   ὁ ποιμήν (γεν. εν. / γεν. πληθ.)  :

·   ὁ ἀγών (δοτ. εν. / κλητ. εν. )     :

·   ὁ ῥήτωρ (κλητ. εν. / δοτ. πληθ.) :

·   τό ἔθνος  (δοτ. εν. / ονομ. πληθ. ) :

·   ὁ κίων (κλητ. εν. / αιτ. πληθ.)   :

·  ὁ κρατήρ ( αιτ. εν. / γεν. πληθ.) :

·  ὁ ἀνήρ  (γεν. εν. / δοτ. πληθ.)       :

4)   Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού:

·              τῷ σωλῆνι       

                   

·              (ὦ) ἡγεμόνες    

                 

·              τῶν αὐτοκρατόρων  

      

·             ταῖς χερσί(ν)     

                 

·              τά ἤθη        

                          

·              τοῦ αἰῶνος  

                      

·              (ὦ) γείτονες   

                   

·              τῷ πατρί        

               

·              τούς πυθμένας                 

5)  Να σχηματίσετε τις πτώσεις που ζητούνται για κάθε ουσιαστικό.

 ὁ κόραξ: …….………..…. (γενική ενικού) /……..…….………. (ονομαστική πληθυντ.) 

 ἡ ἐλπίς: …………...……. (δοτική ενικού) /….………. (γενική πληθυντικού)

 ὁ γύψ: ………..…….(αιτιατική ενικού) /………….. (αιτιατική πληθυντικού

 ὁ πατήρ: …….………… (δοτική ενικού) /…..………… (γενική πληθυντικού) 

 ὁ αὐτοκράτωρ: …………………. (γενική ενικού) /………..………. (δοτ. πληθυντικού)

 ὁ ἄξων: ……………… (δοτική ενικού) / ……………. (κλητική ενικού)

 ὁ χειμών: ……………. (γενική ενικού) / ………….(αιτιατική πληθυντικού)

 τὸ πλῆθος: ………………….. (γενική ενικού) / ……………(δοτική ενικού)