Ουσιαστικά Α΄ κλίσης Αρχαία ελληνικά (θεωρία- ασκήσεις)

                              Ουσιαστικά Α΄ κλίσης   (θεωρία- ασκήσεις)

Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά  σε -ας και -ης και θη­λυ­κά σε -α και -η.

  Δεν πε­ρι­λαμ­βά­νουν ου­δέ­τε­ρα.

Οι καταλήξεις:

Αρσενικά/ Ενικός	Θηλυκά/Ενικός
-ας         -ης                     -ου            -ου                      -ᾳ           -ῃ                          -αν         -ην                       -α            -η/-α	-α           -η                -ας/-ης  -ης                -ᾳ/-ῃ     -ῃ                -αν         -ην                -α           -η
Πληθυντικός
-αι -ῶν -αις -ας -αι

Αρσενικά      (καταλήξεις –ας και –ης )

Ενικός  Αριθμός	Ενικός  Αριθμός
νε­α­νί­-ας νε­α­νί-­ου νε­α­νί-­ᾳ νε­α­νί-­αν νε­α­νί-α	στρα­τι­ώ­τ-ης στρα­τι­ώ­τ-ου στρα­τι­ώ­τ-ῃ στρα­τι­ώ­τ-ην στρα­τι­ῶ­τ-α
Πληθυντικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός
νε­α­νί­-αι νε­α­νι-ῶν νε­α­νί­-αις νε­α­νί­-ας νε­α­νί­-αι	στρα­τι­ῶ­τ-αι στρα­τι­ω­τ-ῶν στρα­τι­ώ­τ-αις στρα­τι­ώ­τ-ας στρα­τι­ῶ­τ-αι

Τα αρ­σε­νι­κά σε -ης έ­χουν στην κλη­τι­κή ε­νι­κού κα­τά­λη­ξη -α βρα­χύ (βλ. στρα­τι­ῶ­τα).

• τα εθνικά, π.χ. Πέρσης- Πέρσα.
• όσα λήγουν σε –της, π.χ. ὁπλίτης- ὁπλῖτα.
• τα σύνθετα με β’ συνθετικό που λήγει σε –άρχης, –μέτρης, –πώλης, –ώνης, τρίβης.

Ε­ξαι­ρού­νται τα ου­σι­α­στι­κά σε – δης ( και το κύριο όνομα Αἰσχίνης )  , που δι­α­τη­ρούν το -η.

Θηλυκά :  

   Καταλήξεις:      σε  -α     και       σε  -η      

Θηλυκά σε -α       

Ουσιαστικά σε -α
Πριν την κατάληξη -α έχουν φωνήεν ή ρ	Πριν την κατάληξη -α έχουν σύμφωνο εκτός από ρ
Τότε το -α : - λέγεται καθαρό. -είναι μακρό. -το κρατάνε σε όλον τον ενικό. π.χ. ἡ πολιτεία, τῆς πολιτείας, τῇ πολιτείᾳ κτλ. ἡ ὥρα, τῆς ὥρας, τῇ ὥρᾳ κτλ.	Τότε το -α : - λέγεται μη  καθαρό. -είναι βραχύ. - στη Γενική και Δοτική τρέπεται σε -ης, -η π.χ. ἡ μοῦσα, τῆς μούσης, τῇ μούσῃ κτλ. ἡ μᾶζα, τῆς μάζης, τῇ μάζῃ κτλ.

                         

α)    Τα θη­λυ­κά σε -α έ­χουν το –α– της κα­τά­λη­ξης κα­θα­ρό (μα­κρό) και το δι­α­τη­ρούν σε ό­λη την κλί­ση, αν πριν α­πό το –α στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού έ­χουν φω­νή­εν ή –ρ– (βλ. χώ­ρα).

Ε­ξαι­ρού­νται τα: 

Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο:

• Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ ἀλήθεια, ἡ εὐσέβεια
• Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα,
• Στα εξής δισύλλαβα ονόματα σε -ρα: μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σφαῖρα, σφῦρα

β)  Αν πριν α­πό το –α– της κα­τά­λη­ξης στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού υ­πάρ­χει σύμ­φω­νο πλην –ρ-, έ­χουν το –α μη κα­θα­ρό (βρα­χύ) και το με­τα­τρέ­πουν στη γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού σε ης και ῃ α­ντί­στοι­χα       (βλ. θά­λατ­τα). 

γ)  Το α της κατάληξης στην αιτιατική και την κλητική του ενικού είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, ανάλογα με το τι είναι στην ονομαστική: (ἡ πολιτείᾱ) τὴν πολιτείᾱν, ὦ πολιτείᾱ - (ἡ μοῦσᾰ) τὴν μοῦσᾰν, ὦ μοῦσᾰ.

Ενικός  Αριθμός	Ενικός   Αριθμός	Ενικός  Αριθμός
τι­μ-ὴ τι­μ-ῆς τι­μ-ῇ τι­μ-ὴν τι­μ-ὴ	χώ­ρ-α χώ­ρ-ας χώ­ρ-ᾳ χώ­ρ-αν χώ­ρ-α	θά­λατ­τ-α θα­λάτ­τ-ης θα­λάτ­τ-ῃ θά­λατ­τ-αν θά­λατ­τ-α
Πληθυντικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός
τι­μ-αὶ τι­μ-ῶν τι­μ-αῖς τι­μ-ὰς τι­μ-αὶ	χῶρ-αι χωρ-ῶν χώ­ρ-αις χώ­ρ-ας χῶρ-αι	θά­λατ­τ-αι θα­λατ­τ-ῶν θα­λάτ­τ-αις θα­λάτ­τ-ας θά­λατ­τ-αι

Παρατηρήσεις:

• Η γε­νι­κή πλη­θυ­ντι­κού το­νί­ζε­ται πά­ντα στη λή­γου­σα και πε­ρι­σπά­ται.
• Γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού και πλη­θυ­ντι­κού όταν το­νί­ζε­ται στη λή­γου­σα παίρ­νει πε­ρι­σπω­μέ­νη.

• Τα  πρω­τό­κλι­τα έ­χουν, α­νε­ξαρ­τή­τως γέ­νους και κα­τα­λή­ξε­ως, ί­δι­ες κα­τα­λή­ξεις στον πλη­θυ­ντι­κό, οι ο­ποί­ες μά­λι­στα ταυ­τί­ζο­νται με αυ­τές του πλη­θυ­ντι­κού του θη­λυ­κού άρ­θρου.
• Η κα­τά­λη­ξη -ας, ό­που εμ­φα­νί­ζε­ται, εί­ναι πά­ντο­τε μα­κρά.
• Το -αι στο τέ­λος κλι­τών λέ­ξε­ων, ό­ταν δεν α­κο­λου­θεί­ται α­πό άλ­λο γράμ­μα, εί­ναι βρα­χύ.
• Τα -ᾳ και -ῃ εί­ναι δί­φθογ­γοι, ά­ρα μα­κρά.

Ασκήσεις:

1)Να σχηματίσετε τις πτώσεις που σας ζητούνται για κάθε ουσιαστικό.

ουσιαστικό	άσκηση	απάντηση
ἡ μορφή	δοτική ενικού αιτιατική πληθ.
ἡ λήθη	γενική ενικού  ονομαστική πληθ.
ὁ κοχλίας	γενική ενικού δοτική ενικού
ὁ μανδύας	γενική πληθ. αιτιατική πληθ.
ἡ ἀσθένεια	δοτική ενικού ονομαστική πληθ.  αιτιατική πληθ.
ἡ τράπεζα	γενική ενικού  ονομαστική πληθ. δοτική πληθ.
ὁ καθηγητής	γενική ενικού κλητική ενικού
ὁ ἡγέτης	ονομαστική πληθ.  δοτική πληθ. αιτιατική πληθ.

2)   Να βάλετε στη σωστή πτώση του ενικού ή του πληθυντικού τα ονόματα που είναι σε παρένθεση:

 α) Ἐν τοῖς γυμνασίοις οἱ …………………..…………(θεατής) τὰς …………………..………… (ἀρετή) τῶν …………………..…………(νεανίας) θαυμάζουσιν.

β) Οἱ …………………..………… (πολίτης) πείθονται τοῖς λόγοις τῶν …………………..………… (νομοθέτης) καὶ τῶν …………………..………… (δικαστής).

γ) Σωκράτης ἐδίδασκε τοὺς …………………..………… (νεανίας) τὴν …………………..………… (ἀρετή), τὴν …………………..………… (ἀλήθεια) καὶ τὴν …………………..………… (δικαιοσύνη) οὐκ ἐν τῇ …………………..………… (οἰκία) οὐδ’ ἔν τινι …………………..………… (σχολή) ἀλλ’ ἐν τῇ …………………..………… (ἀγορά) δ’ ὅλης τῆς …………………..………… (ἡμέρα) εἰς τὴν …………………..………… (ἑσπέρα)

δ) Μέγα τὸ τῆς…………………..…………κράτος (θάλασσα).

ε) Σύν…………………..…………καὶ χεῖρα κίνει (Ἀθηνά, δοτ. εν.).

στ) …………………..…………ἀδελφή ἐστι λύπη(χαρά, γεν. εν.).

ζ) …………………..…………ἦλθον παμπληθεῖ στόλῳ (Πέρσης, ονομ. πληθ.).

 

 

3)   Να βάλετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού στα παρακάτω ουσιαστικά :

 

τοῦ νεανὶου,  (ὦ) πελτασταὶ   , τοὺς δεσμὼτας,   τῶν μηνυτῶν,  (ὦ) γυμνασιὰρχα,    

         τῆς κλὶνης ,  τὴν   ἅμιλλαν τῶν δαφνῶν,  τὴν μὲλισσαν,  τῆς γαὶας

 (ὦ) τεχνῖτα,   τοὺς δὺτας , τὸν προδὸτην  ,    τῷ πατριὼτῃ ,  τοῖς ἱππὸταις  ,

 τὴν τρὶαιναν ,  τῶν  μαζῶν , (ὦ) σκαπὰνη ,  τῇ δρακαὶνῃ  , τῶν σφαιρῶν   ,

 ταῖς ἀληθεὶαις

Ασκήσεις από το:

http://users.sch.gr/panosloupasis/